خانه / آرشیو / سال دوم - شماره 1395 / چکیده، نتیجه گیری و خلاصه یک مقاله علمی

چکیده، نتیجه گیری و خلاصه یک مقاله علمی

چکیده، نتیجه گیری و خلاصه یک مقاله علمی

مقاله خود را از رد شدن نجات دهیم!

نویسنده : دکتر علی صفایی

چکیده برای خوانندگانی که بالقوه علاقمند به مقاله هستند نوشته می شود، به گونه ای که خواننده ی احتمالی مقاله (و نیز داور) باید پس از خواندن چکیده مقاله بتواند تصمیم بگیرد که کل مقاله را بخواند یا آنرا کنار بگذارد. بنابراین، چکیده باید برداشتی کلی از مقاله به خوانند بدهد که بیانگر این باشد که مقاله چه حرفایی برای گفتن دارد. چکیده را باید طوری نوشت که برای خوانندگان غیرمتخصص و حتی آنهایی که از حوزه تخصصی مقاله فاصله زیادی دارند نیز مفهوم باشد، تا اندازه ای که آنها حداقل بفهمند موضوع مقاله به چه حوزه ای و مسئله ای مربوط است.

بخش “نتیجه گیری / conclusion” باید برای خواننده ای نوشته شود که مقاله را خوانده است؛ یعنی فرض نوشتن نتیجه گیری بر این است که خواننده کل مقاله را خوانده است، و بنابراین از نتیجه گیری چیزی جز چکیده و متن مقاله انتظار دارد! بنابراین، نوشتن نتیجه گیری به شکل “در این مقاله، با استفاده از این روش و آن روش، چنین و چنان کردیم و فلان و بهمان را ثابت کردیم” از نظر کارکرد پیشفرض بخش نتیجه گیری در یک مقاله علمی نادرست است، چرا که این دقیقا چیزی است که خواننده در چکیده و دیگر بخش های مقاله خوانده است، و نیازی به تکرارش نیست! یک “نتیجه گیری” خوب و درست در پایان مقاله باید به خواننده برساند که او با دانش جدید ارائه شده در مقاله چه می تواند بکند ـــــــ یعنی، به زبان ساده، بخش نتیجه گیری مقاله باید به سوال “خب که چی؟” / “خب حالا که چی؟!” پاسخ دهد.

بخش “خلاصه” در مقاله را هم به نوعی می توان چکیده ی پایانی مقاله دانست. بیشتر مجله ها از الگوی چکیده / نتیجه گیری پیروی می کنند.

نکاتی برای نوشتن چکیده مقاله: از به کار بردن اصطلاحات فنی-تخصصی تا جایی که امکان دارد دوری کنید (البته روشن است که استفاده نکردن از اصطلاحات فنی-تخصصی به طور مطلق در مقاله تخصصی ناممکن است، اما کمتر بودن این اصطلاحات باعث می شود چکیده مقاله در دسترس فهم و برداشت گسترده بزرگتری از پژوهشگران باشد، و بنابراین شانس خوانده شدن مقاله را بالاتر می برد)؛ از کل به جزء برسید ــــــ یعنی به خواننده در همان سرآغاز چکیده بفهمانید که مقاله به چه حوزه یا مسیله کلی ای مربوط است، و به تدریج و پیوسته به جزییات برسید؛ به یافته های جدیدی که در مقاله ارائه شده است اشاره کنید تا خواننده (به ویژه داور) بفهمد که شما چه حرفی تازه برای گفتن دارید. به طوری کلی بهتر است به سوالات زیر در چکیده به شکلی پیوسته و تدریجی پاسخ داده شود: مسئله چیست؟ چه اهمیتی دارد؟ و مقاله پیش رو چه حرفی برای گفتن در حل مسئله مورد بررسی دارد؟ و به چه روشی؟ لازم به ذکر است که نمایاندن پاسخ این سوال ها در بخش “چکیده” نباید به شکلی کلیشه ای و خسته کننده انجام شود.

بهتر است انگیزه اصلی نوشتن یک مقاله علمی را ابتدا در نظر داشته باشیم تا بهتر بتوانیم بفهمیم که چه چیزی را در کجای مقاله باید بگوییم: جدا از کنجکاوی بشر، هدف اصلی یک پژوهش علمی امروزی بیشتر حل یک مسئله پیش رو به دلایل مادی است، و این پژوهش باید توجیه داشته باشد؛ و چنانچه نتایج باارزشی از این پژوهش به دست آید، وقت اشتراک گذاری آن با دیگر متخصصان است ـــــ یعنی وقت نوشتن مقاله است: بنابراین، باید در یک مقاله پژوهشی به چهار سوال زیر در بخشهای مختلف مقاله پاسخ داد: چیستی مسئله؟ اهمیت مسئله؟ وضعیت کنونی بشر در حل مسئله؟ و سهم مقاله کنونی در پیشبرد بیشتر حل مسئله؟ و روش کار؟ سوالات چیستی، اهمیت، روش کار، و سهم مقاله کنونی (یافته های مقاله کنونی) باید در چکیده به شکلی پیوسته و فشرده پاسخ داده شوند. هر چهار سوال باید در مقدمه پاسخ داده شود. چنانچه چکیده و مقدمه به خوبی نوشته نشوند، نه تنها ممکن است داور مقاله شما را رد کند (فقط به دلیل نفهمیدن اهمیت مقاله شما)، بلکه حتی اگر هم پذیرفته شود، مقاله آنطوری که شایسته اش است توسط دیگر متخصصان خوانده و ارجاع داده نشود.

نتیجه گیری به طور رایج محل تکرار نتایج و یافته های مهم مقاله شده است، در حالی که باید محلی برای ارائه پاسخ به سوال مهم اینکه “خب که چی؟: حالا پس از این مقاله، گام بعدی چه خواهد بود؟” است. لازم به ذکر است که بخش “نتیجه گیری” تنها جایی از مقاله است که نویسنده می تواند نظرات و دیدگاه های شخصی خود را بیان کند، و “راهکارها” یا “پیشنهاداتی” برای ادامه مسیر یا برای کاربردهای ممکن آینده ارائه دهد ــــ یعنی بخش “نتیجه گیری” می تواند وابسته به شخص باشد و لزوما دربردارنده گزاره های علمی نیست.

🔑 خب، چه کنیم؟ برای جلوگیری از واکنش سلیقه ای داوران در برخورد با محتوای بخش “نتیجه گیری” مقاله، بهتر است نتیجه گیری مقاله را به شکل ترکیبی از “خلاصه” و “پیشنهادات” بنویسیم تا همه سلیقه ها را خوش نگه داریم!

کانال دکتر علی صفایی
https://t.me/techwe
اختصاصی یابش و مجله کتابدار ۲.۰

درباره ی کلاس آپ

پاسخ دهید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

*