ارزیابی اعتبار مجلات؛ روش های کاربردی شناسایی

انواع مجلات از لحاظ نمایه و شناسایی

به طور معمول در ایران پنج نمایۀ مطرح وجود دارد که این نمایه‌ها عبارتند از؛

• نمایۀ ISI
• نمایۀ Scopus
• نمایۀ Pubmed
• نمایۀ ISC
• نشریات علمی پژوهشی و علمی ترویجی مورد تأیید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

روش و نشانی بررسی عنوان مجله در مورد هر یک از انواع نمایه‌نامه‌ها به شرح ذیل است؛

• بررسی نمایۀ ISI

برای این منظور از MasterList  و JCR استفاده کنید.

• MasterList
  http://ip-science.thomsonreuters.com/mjl/

بعد از جست‌وجوی مجلۀ مورد نظر و بررسی Coverage مجلۀ مورد نظر، در صورتی که مجلۀ مورد جست‌وجوی در یکی از نمایه نامه‌های زیر (شکل شمارۀ ۱) باشد آن مجله جزء مجلات WOS و به قولی ISI است.
شکل شمارۀ ۱: نمایه نامه‌های مورد استناد

• JCR (Journal Scitation Report)
  https://jcr.incites.thomsonreuters.com/

بعد از جست‌وجوی مجلۀ مورد نظر در مجموعۀ JCR از WOS، در صورت یافتن مجله در JCR دسترسی به شاخص‌های مختلف مجلۀ مورد نظر و IF آن امکان‌پذیر است.

• بررسی نمایۀ Scopus

برای این منظور از Scimago و Scopus Source List استفاده کنید.

• Scimago
  http://www.scimagojr.com/

بعد از جست‌وجوی مجلۀ مورد نظر در مجموعۀ Scimago از Scopus، در صورت یافتن مجله در Scimago دسترسی به شاخص‌های مختلف مجلۀ مورد نظر امکان‌پذیر است.

• Scopus Source List
  https://www.elsevier.com/solutions/scopus/content

در این لیست امکان دسترسی به مجلات مورد تأیید Scopus و به نحوی نمایه شده در Scopus وجود دارد.

• بررسی نمایۀ Pubmed

برای این منظور از NLM Catalog استفاده کنید.

• NLM Catalog
  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/nlmcatalog/journals
  

• بررسی نمایۀ ISC

برای این منظور از Islamic World Science Citation Center استفاده کنید.

• Islamic World Science Citation Center
  http://isc.gov.ir/
  

• بررسی نشریات مورد تأیید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

برای این منظور به فهرست مجلات نامعتبر و فهرست مجلات معتبر ارائه شده از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مراجعه کنید.

بررسی مجله در پنج نمایۀ مطرح شده

 بررسی عنوان مجله در نمایه‌های؛

• نمایۀ ISI
• نمایۀ Scopus
• نمایۀ Pubmed
• نمایۀ ISC
• نشریات علمی پژوهشی و علمی ترویجی مورد تأیید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

مجلات نامعتبر

• مجلات جعلی (Fake Journal)

مجلاتی که وجود خارجی ندارند و فاقد اطلاعات اصیل و واقعی هستند و هیچ ردی از آنها در نمایه‌نامه‌ها و فهرست‌های مصوب نیست.

شناسایی:

• نداشتن ISSN
• نداشتن سایت رسمی
• نداشتن حوزۀ موضوعی خاص و محدود

• مجلات چپاولگر (Predatory Journal)

این مجلات جعلی و دروغین نیستند، گاهی معتبرند و به دلیل اهداف مالی به مجلۀ بی‌کیفیت تبدیل می‌شوند، دارای اهداف مالی هستند، از نمایه‌نامه‌ها و شناسۀ نامعتبر برای ایجاد نمود معتبر و قانونی استفاده می‌کنند، تبلیغ چاپ مقاله از طریق ایمیل فراخون ارسال و اطلاع‌رسانی می‌شود، زمان داوری و انتشار آنها بسیار کوتاه است، در هر شماره تعداد زیادی مقاله منتشر می‌کنند.

شناسایی:

• دریافت هزینه برای انتشار در مدت کوتاه
• کوتاه بودن زمان داوری و انتشار
• تعداد زیاد مقالات در هر شماره
• عدم درج وابستگی سازمانی و نشانی صحیح و دقیق ویراستاران
• ورود به سایت مجله و مشاهدۀ شاخص یا شناسۀ جعلی

*** شاخص‌ یا شناسۀ جعلی یا نامعتبر

شاخص‌های جعلی به تقیلد از شاخص‌های معتبری مانند IF(Impact Factor) و به منظور اعتباربخشی به مجلات نامعتبر (مجلات چپاولگر یا Predatory Journal) توسط شرکت‌ها و یا افراد جعلی ایجاد شده و به کار می‌روند. برخی شاخص‌های جعلی عبارت‌اند از؛

• Index copernicus
  Institue for Science Information (ISI)
• International Scientific Institue (ISI)
• International Scientific Indexing (ISI)
• General Impact Factor (General IF)
• Universal Impact Factor (Universal IF)
• Global Impact Factor (Global IF)

• مجلات ربوده شده (Hijacked Journal)
  وبسایت دومی برای مجلات معتبر هستند. اطلاعات آنها مشابه اطلاعات وبسایت اصلی مجله است (با تفاوت‌های ظریف در نشانی URL)

شناسایی:

• بررسی لیست سیاه مجلات (وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری)
• بررسی نمایه‌نامه‌های Web of Science، Scopus، Pubmed و ISC (در صورت وجود در این نمایه نامه‌ها رفتن به مرحلۀ بعدی)
• بررسی Alexa برای شناسایی بازدیدکنندگان و سایت‌های اشاره کننده (سایت مورد نظر باید دارای حداقل سه ترافیک باشد)

دسترسی در Alexa.com

• بررسی Whois Lookup برای شناسایی عمر دامنه و سازندۀ آن (مشاهدۀ زمان فعال‌سازی و سازنده)

دسترسی در http://whois.domaintools.com

• بررسی WayBackmachine برای مشاهدۀ وضعیت صفحۀ وبسایت در سال‌های مختلف (مشاهدۀ تصاویر وبسایت مجله در زمان‌های مختلف برای بررسی وضعیت)

دسترسی در https://archive.org

نویسنده: معصومه انصاری